Eerste lange stop: Alonissos
Ik kom hier al 25+ jaar. Elk jaar is alles het zelfde, maar toch weer anders. Die is dood, daar is een nieuw huis gebouwd, er komt weer een (heel grote) supermarkt bij, de mevrouw van de kledingwinkel is er mee opgehouden.
Die is dood: Papouli
Groot nieuws vond ik dat er nu voor het eerst ‘ever’ een lijkwagen op het eiland is. De overledenen werden tot nog toe altijd in de laadbak van een pickup truck vervoerd. Ik vond dat wel hebben, derhalve vind ik een echte lijkwagen too much. NOT on my Alonissos! Tot ik hem gezien had (met Papouli er in). Een lijkwagen uit de jaren 60, met vleugels en geëtste ramen (boeketten) Met grote gele letters staat er “GEMEENTE ALONISSOS” op geschilderd. Misschien zijn ze bang dat een ander eiland hem pikt. En ja, daar lag Papouli dus in, de priester van het eiland, tussen de bloemen.
Paouli, of Papas Gregorius, ik heb wel meer over hem geschreven. Wij zijn al 25 bevriend. Ontzettend leuke man, die meer dan 60 jaar over de zielen van de Grieken op Alonissos en een aantal vrouwelijke toeristen heeft gewaakt. Er wordt ook gefluisterd dat er nog wel een paar kleine Papouli’s op het eiland rondlopen. Hij was 89, dus dat is ok en hij heeft gegarandeerd een plekje in de hemel. Daar was hij zelf in elk geval van overtuigd. Dat helpt wel met afscheid nemen. Alleen de weg naar de wolken was ellendig. Hij had eigenlijk niets, maar hij was “op” , blind, at al weken niet meer, had pijn, was in de war. Zo laat je een beest nog niet sterven. Frederik heeft met Brigitte, zijn ‘vrouw’ sinds 30 jaar (monniken mogen, zoals bekend, geen vrouw hebben, hij had ‘compensatie’ van de Bisschop die graag een borreltje drinkt met Brigitte en die vindt dat zij prima kookt. Wat ook zo is overigens)
Anyway, ik raak de draad kwijt. Omdat Frederik vanuit zijn vak – en ook als mens – het vreselijk vindt dat mensen onnodig lijden tijdens het sterven heeft hij aan de invallende dokter een aantal suggesties gedaan om P rustig heen te laten gaan. Dat gaat nogal tegen de lokale gewoontes in (mag niet van de ‘baas’ van Papouli). De super jonge junior dokter kwam op het lumineuze idee om hem intraveneus te voeden toen er geen slok, noch pilletje meer in ging. Dat leek F geen goed plan. Hij heeft hem een verkorte cursus comfortabel sterven gegeven. Zinloze zorg is er al genoeg.
Hij adviseerde voorzichtig om het kalmerend middel ‘s nachts te verhogen, zodat P ’s nachts niet zo in de war zou zijn en dat in te spuiten, omdat P niet meer kon slikken. De junior dokter sputterde tegen. Was als P de volgende dood wakker zou worden, ‘iedereen’ zou denken dat hij het had gedaan.
De senior dokter die de volgende dag kwam was niet anders, maar hij wilde er over denken. Toen hij gedacht had en actie ondernam, bleek het geneesmiddel, dat bij ons standaard is, niet te krijgen te zijn. Daarvoor moet je naar Athene. Mijn conclusie, je kunt beter leven dan dood gaan op Alonissos.
Begrafenis rituelen
Wat er na je dood gebeurt is wel de moeite waard om te vermelden. De meeste Alonissians denken dat je naar de hemel gaat. Dus dat zit wel snor. De rituelen zijn prachtig, voor ons totaal onbegrijpelijk natuurlijk. Heel veel staan en zitten, tientallen keren kruisjes slaan. Bij het hart, op je voorhoofd, een groot kruis tot je navel. Wel of niet je hand kussen na het kruisje. Voor P was de ‘brass’ uit Volos overgekomen. De bisschop zelf! En hij had nog een helper bij zich. Het koor bestond helaas nog maar uit 1 man. Hoewel ik niet kerkelijk ben, vind ik dat toch sneu. Toen ik hier voor het eerst kwam en geregeld op zondagochtend aanschoof, stonden daar 5 mannen te zingen en ook nog heel mooi. Dit was echt miezerig en ook zielig voor dat ene koorlid.
P was meteen na zijn sterven naar de kerk gebracht, gekleed in zijn zondagse priesterpak en een gouden kruis en een icoon (die artefacten werden voor de kist gesloten werd overigens wel verwijderd en vervangen door meer courante artikelen, de Griekse kerk is niet voor niets zo rijk).
Er is de hele nacht gewaakt en vanaf 9 uur was het vrije inloop. Wij zijn om een uur of 10 bloemen gaan brengen en wij hebben afscheid genomen. De kerk zat goed gevuld.
Om 5 uur was de officiële afscheidsdienst. Mannen buiten en vrouwen binnen. Uurtje staan en het theater bekijken. Ik vond het heel ontroerend om te zien hoe oprecht erg al de kerkgangers zijn dood vonden. Je moet je realiseren, dat hij iedereen in die kerk getrouwd heeft of gedoopt of de ouders en familie begraven. Iedereen had een paar bloemen uit de tuin bij zich. Ook zo leuk, veel leuker dan een duur bloemstuk, dat je op Alonissos overigens zo wie zo niet kunt krijgen.
F en ik zijn ietsje eerder vertrokken uit de kerk om de hele meute voor te zijn op het kerkhof. Daarom konden we de processie prima volgen. De begraafplaats ligt op de berg, met uitzicht op zee. Papouli voorop in zijn slee, lekker veel bloemen. Na hem de bus. De enige die we hier hebben. Als je toevallig met de bus ergens naar toe wilde die middag, had je pech. Die was bestemd voor de rouwenden. Na de bus een schier oneindige reeks auto’s.
Toen de hele meute – vrouwen in het zwart, mannen zeer informeel gekleed – zich had verzameld op de begraafplaats begon het laatste stuk van het afscheid. F en ik moesten op een richeltje van 20cm langs het open graf lopen om een plekje te vinden. Dat geeft toch wel een beetje een raar gevoel…. De kist was open, de bisschop en priester spraken over van alles en nog wat en vervolgens werden de gouden spulletjes verwijderd en vervangen. Zijn monnikskap werd verwijderd en achterstevoren op zijn gezicht gelegd met de –lange- achterkant over zijn lichaam. Daarna zeiden zijn collega’s hem nog even heel aardig gedag.
De lap waarop hij lag werd om zijn lichaam gewikkeld. Dat heeft een functie waarop ik straks terug kom. Er werd een zakje gevuld met verse grond en dieren. Dat werd naast zijn hoofd gelegd. Dat bevordert de ontbinding, want hij moet na drie jaar al weer van die plek weg om voor eeuwig in een kistje te gaan nadat zijn botten zijn gezalfd met heilige olie.
Ook nu heilige olie (hoe zou je dat heilig krijgen?) er overheen graan. Lap dicht, deksel er op en de leden van de brandweer en politie lieten de kist zakken. Dachten wij. De grafdelver had zijn dag niet waarschijnlijk, want hij had een te klein graf gegraven, dus P weer omhoog. Onder veel misbaar en aanwijzingen van de aanwezigen (waaronder veel handwerkslieden) dook de delver het graf in om het passend te maken. Intussen begon de Bisschop maar weer opnieuw met zijn verhaal en legde de lokale priester alles met zijn mobiele telefoon op video vast. Je krijgt niet elke dag de bisschop op bezoek ten slotte! Anyway, de tweede poging slaagde. Iedereen een beetje aarde over de kist gegooid en op naar de nazit.
Onder een boom was in opdracht van de kerk een tafel gedekt met whiskey en Metaxa (cognac) voor de rouwenden en werden werkelijk heerlijke koekjes uitgedeeld. Een mooi afscheid van een hele leuke, serieuze, ondeugende man.
À propos die lap. Zoals ik al schreef, worden de lichamen na 3 jaar opgegraven. De kisten zijn van bordkarton, dus dat knaagt lekker weg. Er is niet zoveel plaats voor een nieuw kerkhof (veel rotsen) dus plek is schaars. Als het lichaam wordt opgegraven liggen de botten dus lekker makkelijk in een laken. Kun je er zo bij en dan op naar het knekelhuis.